Over keizerin Elisabeth zijn ontelbaar veel boeken en artikelen geschreven. Elke schrijver of schrijfster heeft, met zijn of haar bronnen en natuurlijk ook met zijn of haar persoonlijke interpretatie, het leven van keizerin Elisabeth getracht weer te geven.

Mijn eerste bronnen waren de hieronder genoemde biografieën. Ook deze schrijver en de twee schrijfsters gaven een eigen interpretatie van het leven van keizerin Elisabeth.

Elisabeth von Österreich, Tragik einer Unpolitischen door E.C. Conte Corti

E.C. Conte Corti heeft zijn boek geschreven in 1934. Hij had zelf toegang tot de hoogste kringen en conform de geldende etiquette kon hij niet echt uit de school klappen. Hij is daardoor over het algemeen vrij mild en dus niet echt kritisch. Het boek leest prettig: het is heel toegankelijk en helder geschreven.

Elisabeth van Oostenrijk, de tragedie van keizerin Sisi geschreven door Joan Haslip

Joan Haslip heeft haar boek geschreven in 1965. Zij had geen toegang tot dezelfde bronnen als Conte Corti. Het dagboek van gravin Marie Festetics was voor haar niet beschikbaar, maar zij kon weer putten uit andere bronnen, zoals bijvoorbeeld het dagboek van Mary Throgmorton en natuurlijk ook het boek van E.C. Conte Corti. Ik vind het boek van Joan Haslip een pittig boek. Het is weliswaar in het Nederlands vertaald, maar soms zijn de zinnen wel vier of meer regels lang. Vaak moest ik even teruglezen: wat staat hier nou eigenlijk?

Kaiserin wider Willen door Brigitte Hamann

Het boek van Brigitte Hamann is een heel prettig boek om te lezen. Ik vind dat zij gedegen onderzoek heeft verricht en van meerdere kanten naar de diverse zaken kijkt. Het boek van Brigitte Haman is de meest uitgebreide biografie van de drie hier genoemde boeken.

Er worden nog steeds veel boeken en artikelen over keizerin Elisabeth geschreven. En het leven van keizerin Elisabeth verandert met terugwerkende kracht ook naarmate de tijd verstrijkt. In de afgelopen jaren kwam er namelijk af en toe nieuw origineel bronmateriaal boven water. En, ik ben ervan overtuigd dat er in de toekomst nieuwe authentieke bronnen aangeboord kunnen worden.

Op 4 oktober 2016 is Brigitte Hamann overleden. Brigitte Hamann was historica en schrijfster. Ze schreef, altijd na minutieus onderzoek, boeken over onder meer keizerin Elisabeth, kroonprins Rudolf en Hitler. Haar boek Elisabeth: Kaiserin wieder willen is een echt must voor elke Elisabeth-, Sisi- en/of Sissifan.

Na een bezoek aan het Achilleion op het Griekse eiland Corfu in 1991 wilde ik weten wie de echte keizerin Elisabeth was geweest. Ik begon te lezen. Het eerste boek dat ik over keizerin Elisabeth las, was de -in het Nederlands vertaalde- biografie geschreven door Joan Haslip. Zij verwees in haar boek, naast de andere bronnen die zij toen tot haar beschikking had, naar het boek van Egon Caesar Conte Corti. Dat boek las ik pas vele jaren later en is, net als de boeken van Brigitte Hamann en Joan Haslip een boek dat op de boekenplank van een Elisabethfan moet staan. Weer vele jaren later las ik het boek Elisabeth: Kaiserin wieder willen van Brigitte Haman. Voor haar waren, naast het boek en de manuscripten van Egon Caesar Conte Corti, veel meer bronnen beschikbaar. Dit kwam onder meer doordat zij zeer gedegen onderzoek deed, maar ook doordat voorheen ‘geheime’ bronnen openbaar werden. Brigitte Hamann was ook niet genoodzaakt terughoudend te zijn in tegenstelling tot Egon Caesar Conte Corti. Hij was namelijk van adel en kon soms niet echt uit de school klappen. Helemaal uit de school klappen deed Brigitte Hamann trouwens ook niet, want ze was integer: zij hield toch rekening met de nazaten van keizerin Elisabeth. Na het verschijnen van de eerste editie werden meer bronnen toegankelijk en deze informatie verwerkte Brigitte Hamann in de nieuwere edities van het boek Elisabeth: Kaiserin wieder willen. Op mijn Elisabeth-Habsburg-Wittelsbach-Wenen-boekenplanken staan heel veel boeken van bijna net zoveel schrijver/schrijfsters die Elisabeth: Kaiserin wieder willen in hun literatuurlijst vermelden. Het is echt hét standaardwerk geworden als het om keizerin Elisabeth gaat.

De laatste weken ligt het boek Rudolf: Kronprinz und Rebell van Brigitte Hamann naast of in mijn bed. Gisteravond/-nacht ben ik begonnen aan het laatste hoofdstuk. Ook dit boek getuigt van gedegen onderzoek en leest -voor een niet geboren Duitstalige- heerlijk weg.

Er zullen nog vele boeken verschijnen over keizerin Elisabeth en over haar zoon kroonprins Rudolf, maar de boeken Elisabeth: Kaiserin wieder willen en Rudolf: Kronprinz und Rebell zullen waarschijnlijk nog decennia lang standaardwerken blijven.

Brigitte Hamann, requiescat in pace

Aanvulling

In 2017 verscheen het boek So schön kann Wissenschaft sien. Dit boek gaat over de immens grote verzameling die Brigitte Hamann naliet. Sinds Kerst 2020 staat dit boek bij mij in de kast.

Voor het laatst bewerkt op 28 februari 2023